Hazini’nin “Menba ‘U’L-Ebhar fi Riyazi’l-Ebrar” adlı eserinin tahkik, neşir ve değerlendirilmesi

ÖZETYesevîliğ'i tanımak, kendi köklerini ve milli kimliğini öğrenme amacı ile, yüzyılımızın başından günümüze kadar bir çok ilim adamı tarafından eserler yazılmıştır. Bu eserler Ahmed Yesevî'nin şahsiyeti, tarihi kimliği, tarîkatı ve eserleri hususunda bir çok önemli bilgileri içermektedir. Bu eserlerden biri de h. XI. Yüzyılda yaşamış Tacikistanlı bir sûfî olan Hazînî tarafından kaleme alınan Menba'u'l-ebhâr fî riyâzi'l-ebrâr isimli eserdir.Eser şimdiye kadar devrin müelliflerince tanınmayan Hazînî hakkında önemli bilgileri ihtivâ etmektedir.Eserin iki önemli konusu Yeseviyye ve Nakşbendiyye tarîkatının usûl ve âdâbı ve h. IX. Asırda ve ondan daha önce yaşamış bazı şeyhler, onların hayat hikâyeleri, halîfeleri ve mürîdlerinden oluşmaktadır. Hazînî, aynı zamanda başta Ahmed Yesevî olmakla, eserinde yer ayırdığı şeyhlerinin sülûk risâlelerinden söz ederek, onların menkıbelerine çok geniş yer vermiştir. O, Yesevî tarîkatında dört önemli şarttan bahsederek hafî zikrinin kemâle ermesi ve manevî sudûrun hâsıl olması yollarını bu şartlara amel edilmesi olarak görmektedir. Müellif burada diğer eserlerinde göremediğimiz zikr-i erre konusunda bazı mühim bilgileri de ele almış, ayrıca halvet, fakr makâmlarını da izah etmiştir.Eserin tahkik, neşir ve değerlendirilmesi olan tezimiz giriş ve iki bölümden ibârettir. Giriş kısmında müellifin hayâtı, tasavvufî yönü ve eserleri hakkında söz etmeğe çalıştık. Bu konudaki bilgiler için onun Cevâhiru'l-ebrâr ve Menba'ul-ebhâr adlı eserlerinden faydalandık. I. Bölüm'de Menba'u'l-ebhâr'ın muhtevâ ve değerlendirilmesini ele aldık. II. Bölüm ise bu eserin yeni harflere aktarılması ve tahricinden ibarettir.Hazînî, eserini Yeseviyye silsilesinin revâç gördüğü Mâverâünnehr'de ilim erbâbı ve bazı sâlik zâtları biraraya getirme vâsıtası olarak görmektedir. Nitekim eserinin baş kısmında bu risâlesinin yüksek derecelere ulaşması ve kendisinin de hâli keyfiyyeti ile âriflerin rutbelerine erişmesi için Allah'tan duâ ve niyazda bulunmaktadırABSTRACTMany scholar studied Yesevi order from the beginning of our century to the present with the purpose descovering their roots and learning more about theirnational identity. these works include important information about Ahmed Yesevi's personality, historical identity, order and works. one of these works is named "Menba'u'l-Ebhâr fî Riyâzi'l-Ebrâr" which written by Tacikistanian Sufi Hazînî who lived at 11th century after Hijrah.The work contains considerable information about Hazînî who wos not known by his contemporaries till now.The two issues discuussed in the work are, first, the method and customs of Yesevi and Nakshbendi orders and second biography of some sheikhs who lived in the 9 th century after Hijrah, including, their life story, disciples and successors. Hazînî, at the same time gives a large place to epics especially those by Ahmed Yesevi, mentoining treatises of his sheikhs who left a mark on his work. Hazînî discusses four methods of perfection, hafi zikr and the result of spiritual sudur as the conditions of the progress in the sufi tath of Yesevi. Our Author presents some considerable information on zikr-i erre which we cannot find in his other works, he also explains the states of halvet and fakr.Our thesis consists from an introduction and two chapters. In the introductory part, we try to talk about life, mysticism and works of the author. We benefited from his works Cevâhiru'l-Ebrâr and Menba'u'l-Ebhâr to derive information about these matters. In the first Chapter we undertake the abalysis of contents and evaluation of Menba'u'l-Ebhâr. the second Chapter is composed from takhrij and translation of the work to new letters.Hazînî regards his work as a means gathering scholars and sufis in Maveraunnehr where Yesevi order was in demand. As a matter of fact, in the begining of his work, he prays and asks to Allah for the elevation of his work to a high degree and ripen his knowledge and condition